Yabancı Dil Öğrenme ve Öğretme Sürecinde Stratejiler

Yabancı Dil Öğrenme ve Öğretme Sürecinde Stratejiler

Strateji temelli öğretime geçmeden önce ‘strateji’ sözcüğünün tanımına bakmakta yarar vardır, strateji sözcüğü Yunanca ‘strategia’ sözcüğünden gelmektedir, bu sözcüğün oluşumunda iki kök bulunmaktadır, bunlar ‘stratos’(ordu) ve ‘agos’tur (yönetmek, sevk etmek). Askeri bir kökeninin olmasına rağmen bugün eğitimde ve yabancı dil eğitiminde de oldukça fazla kullanılmaktadır. Yabancı dil eğitimi bağlamında strateji sözcüğünün tanımında bir anlaşma söz konusu değildir, , örneğin Griffiths (2008, s. 83), Wenden’den (1991, p. 7) “doğası gereği tanımlanması zor”, Ellis’ten (1994, s. 529) “bulanık” ve Gu’dan da (2005, s. 2) “değişken” biçiminde aktarmıştır.

Bu bağlamda, bu sözcüğü, yabancı dil eğitim bağlamında, Stern (1983) “bizim görüşümüzde ‘strateji’ genel eğilimler ve ya dil öğrenci tarafından kullanılan yaklaşımın bütün özellikleridir”, Weinstein ve Mayer (1986) “öğrenme stratejileri, öğrenci tarafından kullanılan davranış ve düşüncelerdir”, bu davranış ve düşünceler anlama ve öğrenme süreçlerini etkilemeyi amaçlamaktadır”, Chamot (1987) “öğrenme stratejileri, öğrenciler tarafından öğrenmeyi kolaylaştırmak, dil ve ya içerik bilgisinin hatırlanması için kullanılan teknikler, yaklaşımlar ve planlanmış davranışlardır”, Rubin (1987, s. 19) “öğrenme stratejileri, öğrenmeyi doğrudan etkileyen ve öğrencinin geliştirmekte olduğu dil sisteminin gelişimine katkı sağlayan stratejileridir. Bunlar, öğrencinin bilgiyi almasını, hatırlamasını ve kullanmasını kolaylaştırması için kullanılan “belirli işlemler, adımlar, planlar, usullerdir”, Oxford (1989) “öğrenme stratejileri, öğrencinin dil öğrenmeyi daha eğlenceli, daha kendine yönelik ve daha başarılı yapmak için kullandığı davranış ve eylemlerdir” olarak tanımlanmaktadır (Akt. Ellis, 1994, s. 529). Ellis (1994, s. 295) ayrıca stratejilerin öğrenme ve ya iletişim sürecinde oluşan bilişsel ve ya davranışsal etkinliklerdir (akt. Wolff, 2002, s. 134) Ellis (1994, s. 529),  Stern (1983), Weinstein and Mayer (1986), Chamot (1987), Rubin (1987) ve Oxford’un (1989) tanımlarını Tablo 5’te  göstermektedir:

Bu tanımlamalara Algan, N. (2006, s. 27) daha yakın zamanlı tanımları aktarmaktadır, şöyle ki: O’Malley ve ark. (1985, s. 23) “öğrenme stratejileri, öğrenci tarafından bilginin edinimini, akılda kalmasını, hatırlanmasını ve kullanılmasını kolaylaştıran işlemler ve adımlardır”; Oxford (1990, s. 8) “Strateji kavramı, bir amacın gerçekleştirilmesi için kullanılan plan, adım ve ya bilinçli eylemlerdir. Dil öğrenme stratejileri öğrencinin dil öğrenmeyi daha eğlenceli, daha kendine yönelik ve daha başarılı, daha kolay, daha hızlı ve yeni durumlara daha kolay aktarılabilir yapmak için kullandığı belirli eylemlerdir”; O’Malley and Chamot (1990) “Bireyler tarafından, yeni bilginini anlaşılması, öğrenilmesi ve hatırlanması için kullanılan özel düşünceler ve davranışlardır”; Wenden (1987, s. 6) “strateji kavramı, ikinci dilin öğrenilmesinin düzenlenmesi için öğrencilerin kullandığı dil öğrenme davranışıdır. Öğrenci stratejileri, öğrencilerin bu kavramla, strateji kullanımıyla ilgili bildikleridir, örneğin stratejik bilgidir”; Cohen (1998, s. 4) “öğrenciler tarafından bilinçli bir biçimde seçilen süreçlerdir, bu süreçler öğrencinin yabancı dil ile ilgili bilgiyi almasını, hatırlamasını ve kullanmasını kolaylaştırması için kullanılırlar”; Cohen (2003, s. 278) ”dil öğrenimi ve kullanılmasında öğrencinin seçtiği özel davranışlardır. Öğrenci tarafından, yabancı dili anlamak ve ya o dildeki bilgilerini arttırmak gibi açık bir amaçla kullanın bilinçli ve ya yarı bilinçli düşünce ve davranışlarıdır”. Bunlar da Tablo 6’da gösterilmektedir.

1.	Stern (1983)	Bizim görüşümüzde “strateji” genel eğilimler ve ya dil öğrenci tarafından kullanılan yaklaşımın bütün özellikleridir.
2.	Weinstein ve Mayer (1986)	Öğrenme stratejileri, öğrenci tarafından kullanılandavranış ve düşüncelerdir, bu davranış ve düşünceler anlama ve öğrenme süreçlerini etkilemeyi amaçlamaktadır.
3.	Chamot (1987)	Öğrenme stratejileri, öğrenciler tarafından öğrenmeyi kolaylaştırmak, dil ve ya içerik bilgisinin hatırlanması için kullanılan teknikler, yaklaşımlar ve planlanmış davranışlardır.
4.	Rubin (1987, s. 19)	Öğrenme stratejileri, öğrenmeyi doğrudan etkileyen ve öğrencinin geliştirmekte olduğu dil sisteminin gelişimine katkı sağlayan stratejileridir. Bunlar, öğrencinin bilgiyi almasını, hatırlamasını ve kullanmasını kolaylaştırması için kullanılanbelirli işlemler, adımlar, planlar, usullerdir.
5.	Oxford (1989)	Öğrenme stratejileri, öğrencinin dil öğrenmeyi daha eğlenceli, daha kendine yönelik ve daha başarılı yapmak için kullandığı davranış ve eylemlerdir.

Tablo 5. Yabancı Dil Stratejilerinin Tanımları, Ellis, R. (1994, s. 529)

6.	O’Malley ve ark. (1985, s. 23)	Öğrenme stratejileri, öğrenci tarafından bilginin edinimini, akılda kalmasını, hatırlanmasını ve kullanılmasını kolaylaştıran işlemler ve adımlardır.
7.	Oxford (1990, s. 8)	1.      Strateji kavramı, bir amacın gerçekleştirilmesi için kullanılan plan, adım ve ya bilinçli eylemlerdir. 2.      Dil öğrenme stratejileri öğrencinin dil öğrenmeyi daha eğlenceli, daha kendine yönelik ve daha başarılı, daha kolay, daha hızlı ve yeni durumlara daha kolay aktarılabilir yapmak için kullandığı belirli eylemlerdir.
8.	O’Malley and Chamot (1990)	Bireyler tarafından, yeni bilginini anlaşılması, öğrenilmesi ve hatırlanması için kullanılan özel düşünceler ve davranışlardır.
9.	Wenden (1987, s. 6)	1.      Strateji kavramı, ikinci dilin öğrenilmesinin düzenlenmesi için öğrencilerin kullandığı dil öğrenme davranışıdır. 2.      Öğrenci stratejileri, öğrencilerin bu kavramla, strateji kullanımıyla ilgili bildikleridir, örneğin stratejik bilgidir.
10.	Cohen (1998, s. 4)	Öğrenciler tarafından bilinçli bir biçimde seçilensüreçlerdir, bu süreçler öğrencinin yabancı dil ile ilgili bilgiyi almasını, hatırlamasını ve kullanmasını kolaylaştırması için kullanılırlar.
11.	Cohen (2003, s. 278)	1.      Dil öğrenimi ve kullanılmasında öğrencinin seçtiği özel davranışlardır. 2.      Öğrenci tarafından, yabancı dili anlamak ve ya o dildeki bilgilerini arttırmak gibi açık bir amaçla kullanın bilinçli ve ya yarı bilinçli düşünce ve davranışlarıdır.

Tablo 6. Yabancı Dil Stratejilerinin Tanımlarının Devamı, Algan ( 2006, s. 27)

Görüldüğü gibi, yabancı dil öğrenme stratejilerinin tanımları genellikle “öğrenmenin kolaylaşması için öğrenci tarafından bilinçli bir biçimde seçilen genel eğilimler, davranış ve düşünceler, teknikler, yaklaşımlar, belirlenmiş eylemler, adımlar, planlar, usuller, süreçler“ olarak çerçevelendirilmiştir.

Oxford (1990, s. 8 – 14) stratejilerin şu özelliklerine dikkat çekmektedir:

·         Dil öğrenme stratejileri ana amaca hizmet ederler, iletişimsel yetiyi destekler.

·         Öğrencilerin kendilerini yönetmelerine izin verirler, öğrenci özerkliğini desteklerler.

·         Öğretmenin rolünü genişletir, kolaylaştırıcı, yardımcı, koordinatör, iletişim yardımcısı, teşhis koyan rolleri de öğretmene eklerler.

·         Problem yönelimlidir, problem çözme için kullanılırlar.

·         Öğrenci tarafından yapılan özel eylemlerdir

·         Öğrencinin duyuşsal ve toplumsal gibi bir çok yanını içerir, sadece bilişsel değildirler.

·         Sözcük öğrenimi gibi doğrudan ve üstbilişsel, toplumsal – duyuşsal gibi dolaylı olarak öğrenmeyi desteklerler.

·         Her zaman gözlenemeyebilirler

·         Sıklıkla bilinçlidirler.

·         Öğrenilebilirdirler.

·         Birlikte öbekler halinde kullanabilirler ve esnektirler.

·         Bir çok etken tarafından etkilenirler,

(Akt. Düwell, 1992, s. 41-42)

Macaro (2006, s. 327 – 328) da öğrenme stratejilerinin özelliklerini şöyle özetlemiştir:

	Stratejiler bilinçli zihinsel etkinliklerdir. Stratejiler motor davranış değildir, çalışan bellekte oluşan etkinliklerdir.
	Stratejilerin öğrenmeyi etkin olarak etkilemesi için öbek biçiminde kullanmaları gerekir. Üstbilişsel stratejiler duyuşsal stratejileri kapsar.
	Stratejiler amaç odaklıdır. Amaç ister sınıf içindeki öğrenme görevini başarabilmek isterse de öğrencinin öğrenme amaçlarıyla ilgili olsun.
	Stratejiler durum ve ya görev odaklı ve başka durumlara aktarılabilirdir.

Stratejiler öğrencilerin kendilerini yönetmelerine, özerk bir biçimde çalışmalarına katkı sağlarlar. Ayrıca bu stratejilerin bir dil öğrenme deneyiminden bir diğer dil öğrenimine aktarılması da olasıdır. Griffiths (2008, s. 85-87) yukarıdaki tanımlar ve özelliklerin ortak noktalarını şöyle özetlemektedir:

·         Stratejiler öğrencilerin fiziksel ve bilişsel olarak yaptıklarıdır,

·         Stratejilerin kullanımında bilinçli olmak,

·         Stratejiler öğrencilerin ders içeriğini düzenlemek ve çözmek için seçtikleridir,

·         Stratejiler amaç odaklıdır ve amaç da yabancı dil öğrenmedir,

·         Stratejiler öğrencilerin hem kendilerini hem de öğrenme sürecini düzenlemesidir, 

       Stratejiler öğrenmeyi kolaylaştırır.

Özet olarak,

“stratejiler öğrenciler tarafından öğrenmeyi düzenlemek ve kolaylaştırmak amacıyla bilinçli bir biçimde seçtikleri etkinliklerdir.”

Stratejilerin seçimini bir çok etken etkilemektedir, stratejilerin nerede ve nasıl kullanılacağını etkileyen etkenleri Oxford (1990) şöyle belirlemiştir. Bu etkenlerin yanında yabancı dil öğrenme stratejilerinin kullanılmasındaki etkileri de özetlenmiştir.

·         Motivasyon: içsel motivasyonu yüksek olan öğrenciler daha çok ve çeşitli stratejiler kullanır, örneğin başarısız öğrenciler daha az duyuşsal stratejileri kullandıkları gözlenmiştir (Yang 1999’dan akt. Benson ve Goa, 2008, s. 26 – 37 ),

·         Cinsiyet: kız öğrenciler erkek öğrencilere göre daha çok ve daha çeşitli strateji kullanır, (O’Malley ve Chamot, 1990)

·         Kültürel geçmiş: İsrail’e Rusya Federasyonu’ndan yeni gelen göçmenlerin ezberleme, kural öğrenme, dilbilgisi etkinlikleri yapma gibi daha geleneksel stratejileri kullandıkları, beş yıl geçirmiş göçmenlerin ise daha çok iletişimsel stratejileri kullandıkları bulgulanmıştır (Levine ve ark., 1996’dan akt. Benson ve Goa, 2008, s. 26 – 37),  

·         Tutum ve inançlar: ezberlemenin önemli olduğuna inanan öğrencilerin bellek stratejilerini az kullandıkları; özyeterliği yüksek öğrencilerin daha çok bilişsel strateji kullandıkları gözlenmiştir (Yang 1999’dan akt. Benson ve Goa, 2008, s. 26 – 37).

·         Konu (görev) tipi: kolay etkinliklerde strateji kullanımında dil düzeylerine göre bir fark görülmemiştir ancak, zor görevlerde dil düzeyi yüksek olanlar daha çok strateji kullanmaktadır (Oxford, 2004), öğrenme araç – gereçleriyle ilişki de öğrenme stratejilerinin gelişmesine katkı sağlamaktadır (Donato ve McCormick, 1994), Kanada’da MBA programına kayıtlı Çinli öğrencilerin dil derslerinden anadil konuşucularıyla birlikte almaya başladıkları seçmeli derslerde strateji kullanımlarının daha iletişimsel ve toplumsala doğru eğildiği gözlenmiştir (Parks ve Raymond, 2004’dan akt Benson ve Goa, 2008, s. 26 – 37),  

·         Yaş ve sınıf: yetişkin öğrenciler ve dil düzeyi yüksek öğrenciler daha çok ve çeşitli öğrenme stratejileri kullanmaktadırlar, örneğin başlangıç seviyesindeki öğrenciler daha çok sözcük çeviri stratejisini kullanırlar, yaşı küçük öğrencilere daha çok görevlerin başarılması için gerekli olan stratejiler öğretilebilir, oysa yetişkin öğrencilere planlama, değerlendirme ve kendini gözleme gibi üstbilişsel stratejiler öğretilebilir. (Cohen ve Weaver, 2005, s. 37)

·    Öğrenme biçimi: Gallin’e (1999) göre okuma becerisinde soyut öğrenenler daha çok çıkarımda bulunma stratejisini kullanırlar (Akt. Cohen ve Weaver, 2005, s. 69) Sözcük öğrenme için içe dönük ve işitsel öğrenenler sözcükleri daha çok tekrar ederler, oysa dışa dönük öğrenenler daha devinimsel ve  görsel öğrenirler ve soru sorarak kartlara sözcükleri yazarlar.   

·         Belirsizlik toleransı: karmaşık gerçekliklerle daha iyi baş etmeyi sağlar, belirsizlik toleransı yüksek olan öğrenciler daha açık fikirli olup bazı etkinliklerde daha başarılı olarak bulunmuştur, bu eşiği düşük öğrenciler ise daha çok sınıflandırma ve bölümleme yapmak isterler bu bağlamda da daha karmaşık görevlerde daha başarısız olmaktadırlar (Oxford, 1990, s. 142)

Alıntılamak için: "Can, Tuncer (2011)  "YAŞAM BOYU ÖĞRENME BAĞLAMINDA YABANCI DİL OLARAK İNGİLİZCE DERS KİTAPLARINDA STRATEJİ KULLANIMI", YAYINLANMAMIŞ DOKTORA TEZİ, İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ YABANCI DİLLER EĞİTİMİ ANABİLİM DALI İNGİLİZ DİLİ EĞİTİMİ BİLİM DALI